Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng Nga – Ukraine ngày càng trở nên trầm trọng hơn, nhiều chuyên gia đã chỉ ra hậu quả khôn lường nếu xảy ra một cuộc xung đột vũ trang. Tuy nhiên, nếu cuộc xung đột lan ra ngoài biên giới Ukraine với sự tham gia của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), đây sẽ trở thành một cuộc chiến lớn giữa các lực lượng vũ trang hạt nhân.
Khi nào chiến lược hạt nhân được cân nhắc?
Hồi tuần trước, các quan chức chính phủ Mỹ ước tính rằng nếu xảy ra cuộc giao tranh giữa Nga – Ukraine thì số lượng người thiệt mạng sẽ lên tới hàng trăm ngàn người và hàng triệu người rơi vào cảnh tị nạn. Số liệu ước tính của các quan chức Mỹ về số người chết cụ thể như sau: 25.000 – 50.000 dân thường, 5.000 – 25.000 quân nhân Ukraine và 3.000 – 10.000 binh sĩ Nga.
Những con số trên đây chỉ là giả định với điều kiện cuộc xung đột chỉ sử dụng vũ khí truyền thống. Tuy nhiên, nếu xung đột lan ra ngoài biên giới Ukraine với sự tham gia của NATO, đây sẽ trở thành một cuộc chiến lớn giữa các lực lượng vũ trang hạt nhân. Và khi đó, mối đe dọa chiến tranh hạt nhân sẽ trở thành thảm họa với toàn cầu.
Ảnh chụp vệ tinh cho thấy quân đội Nga được tăng cường tại biên giới và xuất hiện tại sân bay Oktyabrskoye. Ảnh: Maxar.
Theo các chuyên gia, về mặt giả thiết, cả hai bên sẽ bắt đầu cuộc xung đột với việc sử dụng vũ khí phi hạt nhân. Nhưng với tiến bộ về công nghệ và hỏa lực trong những thập niên gần đây, vũ khí này có tầm bắn và sức công phá lớn hơn nhiều so với các phiên bản cũ.
Cho đến khi tổn thất gia tăng cho cả hai bên hoặc một bên chuẩn bị thất bại, vũ khí hạt nhân có thể được coi như một chiến thuật được cân nhắc sử dụng. Học thuyết quân sự của Mỹ và Nga đều cho phép sử dụng vũ khí hạt nhân trong những trường hợp này.
Sức công phá khôn lường với hậu quả thảm khốc
Tờ The Nation dẫn quan điểm của bác sĩ Ira Helfand, cựu Chủ tịch Hiệp hội Y sĩ Quốc tế Phòng ngừa Chiến tranh hạt nhân (IPPNW) với hàng loạt nghiên cứu về hậu quả y tế của chiến tranh hạt nhân nhấn mạnh về tẩm ảnh hưởng và sức công phá khủng khiếp.
Được biết, bất chấp việc cắt vũ khí hạt nhân những thập niên vừa qua, Nga hiện vẫn đang sở hữu 1.900 vũ khí hạt nhân chiến thuật và 1.600 vũ khí hạt nhân chiến lược. Về phía NATO, Pháp có 280 vũ khí hạt nhân được triển khai và con số này của Anh là 120. Ngoài ra, Mỹ có 100 quả bom chiến thuật B-61 tại các căn cứ của NATO ở Bỉ, Đức, Italia, Hà Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, và có tới 1.650 đầu đạn hạt nhân được triển khai.
Chỉ một vũ khí hạt nhân có sức công phá 100 kiloton nổ trong Điện Kremlin có thể khiến 25.000 người thiệt mạng và làm bị thương 1 triệu người, áp đảo hoàn toàn khả năng ứng phó với thảm họa thủ đô nước Nga. Tương tự, nếu quả bom với sức công phá như trên được kích nổ ở Điện Capitol, hơn 170.000 người sẽ chết và gần 400.000 người bị thương.
Chiến tranh hạt nhân có thể dẫn đến sự kết thúc của nền văn minh hiện đại. Ảnh: Alamy.
Tuy nhiên, chuyên gia Ira Helfand lưu ý rằng gần như chuyện xung đột hạt nhân căng thẳng giữa Nga và Mỹ sẽ không tập trung vào các đầu đạn đơn lẻ ở thủ đô của hai nước. Thay vào đó, nhiều khả năng vũ khí hạt nhân sẽ nhắm vào nhiều thành phố và nhiều vũ khí có sức công phá lớn hơn 100 kiloton sẽ được sử dụng. Ví dụ như 460 đầu đạn SS-18 M6 Satan của Nga tương đương lượng nổ từ 500-800 kiloton, hay đầu đạn W88 triển khai trên tàu ngầm Trident của Mỹ tương đương lượng nổ 455 kiloton.
Nghiên cứu gần đây đã chứng minh các dự đoán được đưa ra từ những năm 1980, khẳng định rằng việc sử dụng vũ khí hạt nhân trên quy mô lớn sẽ gây ra sự hạ nhiệt toàn cầu đột ngột và thảm khốc. Một cuộc chiến liên quan đến các kho vũ khí được triển khai đầy đủ của Mỹ và Nga có thể đưa tới 150 triệu tấn muội than vào các tầng khí quyển, làm giảm nhiệt độ trung bình trên toàn thế giới xuống -7,8 độ C.
Tại các khu vực nội địa của Bắc Mỹ và Âu-Á, nhiệt độ sẽ giảm từ 7,2 đến 10 độ C. Đây là mức giảm chưa từng thấy kể từ kỷ băng hà cuối cùng, gây ra sự sụt giảm nghiêm trọng về sản lượng lương thực và nạn đói toàn cầu có thể giết chết phần lớn nhân loại. Ngay cả với số lượng hạn chế hơn, 250 đầu đạn trong phạm vi 100 kiloton cũng có thể làm giảm nhiệt độ trung bình toàn cầu xuống -12 độ C. Con số này đủ để gây ra nạn đói chưa từng có trong lịch sử nhân loại, thậm chí gần như chắc chắn sẽ dẫn đến sự kết thúc của nền văn minh hiện đại.
Con đường ngoại giao là lối thoát duy nhất
Hai nhà lãnh đạo Nga – Mỹ sẽ tiếp tục điện đàm trong ngày 12/2 về tình hình Ukraine. Ảnh: Getty.
Giới chuyên gia cho rằng mức độ rủi ro vốn có trong mô hình xung đột hạt nhân hiện nay giữa Mỹ và Nga đòi hỏi một sự thay đổi cơ bản trong mối quan hệ giữa hai quốc gia này. Bên cạnh đó, quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc cũng căng thẳng không kém. Chuyên gia Ira Helfand nhấn mạnh, ở thời điểm hiện tại, các cường quốc không còn có thể theo đuổi trò chơi có tổng bằng 0, bởi có thể một trong số các quốc gia này sẽ đứng ở đỉnh, nhưng là trên đỉnh của một đống tro toàn cầu.
Vũ khí hạt nhân luôn là một mối đe dọa đối với sự tồn tại của loài người. Việc loại bỏ vũ khí hạt nhân có thể đạt được trong vòng một thập niên nếu lãnh đạo các nước cam kết thực hiện. Quá trình đàm phán về một lộ trình có thể kiểm soát và thực thi để tháo dỡ vũ khí hạt nhân sẽ thiết lập một mô hình hợp tác mới trong quan hệ quốc tế, cho phép các quốc gia giải quyết mối đe dọa hiện hữu khác phức tạp hơn do khủng hoảng khí hậu gây ra.
Ông Ira Helfand cho rằng, việc loại bỏ vũ khí hạt nhân không phải là chuyện không tưởng và là điều cần thiết cho sự tồn tại của loài người. Rõ ràng, chúng ta đã không thể tồn tại đến nay trong kỷ nguyên hạt nhân nếu không có sự lãnh đạo khôn ngoan, học thuyết quân sự đúng đắn, hay công nghệ chính xác. Trước Ira Helfand, điều này từng được cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert McNamara khẳng định: “Chúng ta thực sự may mắn khi đã ngăn chặn được chiến tranh hạt nhân”.
Tóm lại, điều kiện cấp thiết trong cuộc khủng hoảng Nga – Ukraine hiện nay là phải được giải quyết bằng biện pháp ngoại giao. Điều quan trọng không kém là các quốc gia có vũ khí hạt nhân phải nhận thức được tình huống nguy hiểm này và hành động để loại bỏ nguy cơ chiến tranh hạt nhân một cách dứt điểm. Các bên cần nhanh chóng bắt đầu các cuộc đàm phán để loại bỏ hoàn toàn vũ khí hạt nhân, như chủ trương của chiến dịch “Back from the Brink” (chiến dịch giải cứu động vật khỏi nguy cơ tuyệt chủng), và tất cả đều phải tuân thủ Hiệp ước Cấm vũ khí hạt nhân (TPNW).
CAND
