Sàn giao dịch Abu Dhabi vốn không có mấy tiếng tăm ở vùng Vịnh, song vốn hoá lại đạt hơn 650 tỷ USD nhờ 1 cổ phiếu ít ai biết tăng 42.000%.
TTCK Abu Dhabi từ lâu chỉ được coi là một sàn giao dịch nhỏ ở vùng Vịnh, với rất ít sự chú ý từ bên ngoài khu vực. Điều này cũng cho thấy lĩnh vực tư nhân ở tiểu vương quốc giàu có nhờ dầu mỏ này không hoạt động sôi nổi như các quốc gia khác.
Tuy nhiên, trong vòng chưa đầy 4 năm, giá trị vốn hoá của thị trường này đã tăng gần gấp 5 lần lên hơn 650 tỷ USD, chủ yếu được thúc đẩy bởi một cổ phiếu là International Holding Company.
Được lãnh đạo bởi một trong những nhân vật quyền lực nhất của UAE – Tahnoon bin Zayed al-Nahyan, IHC đã đi từ một công ty trị giá 200 tỷ USD hoạt động trong các lĩnh vực từ trang trại nuôi cá và bất động sản thành một tập đoàn với hơn 400 công ty con.
Cổ phiếu của IHC tăng 42.000% kể từ năm 2019 với vốn hoá của đạt 236 tỷ USD, lớn hơn cả Walt Disney, McDonald’s hay L’Oréal. Hiện tại, con số này đã tăng lên 324 tỷ USD, tương đương giá trị của 1 nửa thị trường UAE, khi cộng thêm cả 8 công ty con đã niêm yết, bao gồm Alpha Dhabi trị giá 65 tỷ USD.
Đà tăng trưởng chóng mặt đã khiến các ngân hàng và nhà phân tích không khỏi ngạc nhiên. Theo đó, họ đã đưa ra mối lo ngại về tính minh bạch và thiếu thông tin của khu vực tư nhân nước này, cũng như gia tộc giàu có đang nắm quyền ở thời điểm mà Abu Dhabi đang tìm cách sử dụng nguồn dầu mỏ dồi dào để nỗ lực thành trung tâm tài chính của khu vực.
Một nhà phân tích thị trường cho biết: “5 năm trước, các cổ phiếu có vốn hoá lớn nhất ADX đều minh bạch. Bây giờ, 2 trong số các cổ phiếu chiếm tỷ trọng lớn nhất là IHC và Alpha Dhabi lại là một ẩn số.”
Ngay cả hoạt động của các công ty môi giới trên ADX cũng bị ảnh hưởng, khi có sự xuất hiện của một công ty khác cũng thuộc sở hữu của IHC là International Securities – hiện chiếm tới hơn 1 nửa giá trị giao dịch của thị trường.
ADX là một vòng tròn khép kín?
Dù là công ty lớn nhất và lớn thứ 3 trên ADX tính theo vốn hoá , cả IHC và Alpha Dhabi đều không được đưa vào chỉ số MSCI UAE. Các tiêu chí của MSCI khi đưa một cổ phiếu vào rổ chỉ số không chỉ là quy mô, mà còn là khối lượng lưu hành của cổ phiếu đó cũng như khả năng giao dịch dễ dàng đến đâu.
Các phân tích về giao dịch với IHC cho thấy cổ phiếu này thường được mua và bán theo lô lớn, bao gồm nhiều giao dịch với số lượng cổ phiếu tương tự cùng một lúc. Các nhà phân tích giải thích những giao dịch này thường được sắp xếp từ trước, theo đó việc mua cổ phiếu IHC có thể là một khó khăn với nhà đầu tư.
Cổ phiếu IHC cùng các công ty con giúp đưa giá trị vốn hoá của ADX tăng vọt.
Các đợt mua bán theo lô có cùng khối lượng cũng chiếm phần lớn các giao dịch với IHC. Từ ngày 5/1/2020 đến 27/1/2023, loại giao dịch này chiếm 2/3 tổng số giao dịch của IHC, theo phân tích của FT về dữ liệu trên ADX. Để so sánh, mô hình này được áp dụng với 8% giao dịch tại Abu Dhabi Commercial Bank và 3% với Etisalat – 2 cổ phiếu lớn khác trên sàn ADX.
Ngoài ra, quyền sở hữu trong IHC và Alpha Dhabi có mức độ tập trung rất cao và tỷ lệ cổ phiếu đang được lưu hành cũng bị hạn chế. IHC – được Royal Group nắm giữ 62% cổ phần, một thực thể do ông Tahnoon kiểm soát, có tỷ lệ cổ phiếu lưu hành khoảng 24%. Báo cáo thường niên năm 2021 của công ty cho thấy 18 cổ đông sở hữu 96,7% cổ phần. Báo cáo cùng năm của Alpha Dhabi cũng cho biết có 19 cổ đông nắm giữ hơn 98% cổ phần trong công ty.
Theo dữ liệu của ADX, các nhà đầu tư nước ngoài – gần đây có xu hướng đến từ Mỹ hoặc người nước ngoài ở UAE, chỉ nắm giữ số cổ phần rất nhỏ: 6% ở IHC và 3% ở Alpha Dhabi.
Dù không có cáo buộc nào cho thấy IHC hay các công ty con hoạt động bất hợp pháp, nhưng việc mở rộng và những hành động của họ lại khiến các ngân hàng và nhà phân tích phải “vò đầu bứt tai”.
Một nhà phân tích thị trường cho hay: “Nếu muốn tiếp cận với họ, bạn không thể làm gì được. Việc này đặt ra câu hỏi: Tại sao lại như vậy? Dường như những công ty này chỉ dành cho bạn bè hay gia đình họ, chứ đại chúng không thể tham gia.”
IHC cho biết cổ phiếu của họ “lưu hành bình thường trên thị trường với mức giá cho tất cả mọi người”, đồng thời nói thêm rằng họ “công khai, trung thực và tuân thủ các quy định của các cơ quan quản lý thị trường.”
Những đợt niêm yết và chuyển giao tài sản
Nhìn chung, rất nhiều doanh nghiệp ở Abu Dhabi đều thuộc kiểm soát của nhà nước. Trong số 13 công ty đã niêm yết trên ADX kể từ năm 2020 có Abu Dhabi Ports – phần lớn thuộc sở hữu của ADQ – quỹ đầu tư quốc gia cũng kiểm soát ADX và ông Tahnoon là chủ tịch.
Các thương vụ IPO gần đây khác mà nhà đầu tư nước ngoài có thể tìm hiểu rõ bao gồm Borouge – liên doanh giữa công ty dầu mỏ thuộc sở hữu nhà nước Abu Dhabi National Oil Company và Borealis, cùng với đó công ty truyền thông vệ tinh Yahsat – được kiểm soát bởi quỹ đầu tư quốc gia Mubadala.
Tuy nhiên, IHC và các công ty con lại ghi nhận đà tăng trưởng ngoạn mục nhất, nhờ hoạt động chuyển giao tài sản quy mô lớn từ các công ty liên qua. Tài sản của IHC đã tăng từ 215 triệu USD năm 2018 lên 58 tỷ USD vào tháng 9/2022. IHC giải thích các đợt chuyển nhượng tài sản từ Royal Group là động lực chính cho đà tăng trưởng này.
Tài sản của Alpha Dhabi tăng từ 1,5 tỷ USD vào năm 2020 lên gần 13 tỷ USD vào năm 2021 – thời điểm công ty này niêm yết. Trong cùng thời gian trên, lợi nhuận của Alpha Dhabi tăng từ 59 triệu USD lên 1,4 tỷ USD và doanh thu tăng gấp 4 lần lên 5 tỷ USD. Số lượng công ty con của doanh nghiệp này tăng từ 16 lên hơn 100.
Alpha Dhabi từng thuộc sở hữu hoàn toàn của Royal Group. Vào tháng 4/2021, 45% cổ phần của công ty này được chuyển nhượng cho IHC. Theo đó, IHC hiện nắm giữ 86% cổ phần của Alpha Dhabi. Hơn 40 công ty con đã được chuyển nhượng từ Royal Group sang và phần lớn có giá trị danh nghĩa là 1 dirham.
Multiply – một công ty truyền thông cũng từng được sở hữu hoàn toàn bởi Royal Group, cũng được chuyển giao cho IHC để xem xét vào ngày 1/4/2020. Công ty này còn nắm giữ 7,3% cổ phần của Taqa – một công ty tiện ích do ADQ kiểm soát và là cổ phiếu lớn thứ 2 trên ADX. Multiply cho biết tài sản của họ đã tăng từ 26,6 triệu USD năm 2020 lên hơn 3 tỷ USD vào năm sau.
Vốn hoá của các sàn giao dịch chứng khoán tại Trung Đông, Abu Dhabi đứng thứ 3 (tỷ USD).
Multiply mua lại ít nhất 3 công ty trong năm 2021 mà không phải trả bất kỳ chi phí nào, đó là: công ty chăm sóc sức khoẻ Pal Cooling, trường dạy lái xe Emirates Driving School và tập đoàn mỹ phẩm Bedashing. “Lên sàn” vào tháng 12/2021, Multiply có vốn hoá 13 tỷ USD và nằm trong số 10 cổ phiếu lớn nhất trong MSCI UAE.
Một nhà môi giới đang hưởng lợi lớn
International Securites – công ty môi giới được IHC mua lại vào tháng 11/2019, cũng ghi nhận đà tăng trưởng vượt trội, vươn lên vị trí dẫn đầu trong mảng môi giới trên sàn ADX.
Từ năm 2018 đến 2020, IS xử lý 8% giá trị và 9,8% khối lượng giao dịch trên ADX. Nhà môi giới này hiện xử lý 64,3% giá trị và 45,3% khối lượng giao dịch, theo dữ liệu của ADX. Theo các nhà phân tích, dữ liệu cho thấy IS đã mua, bán cổ phiếu trên ADX theo lô lớn, tương tự như mô hình giao dịch cổ phiếu IHC.
Theo báo cáo thường niên năm 2021 của IHC, tài sản của nhà môi giới này đã tăng từ 186 triệu USD vào năm 2019 lên 1,2 tỷ USD vào năm 2021, trong khi doanh thu tăng tới 216%.
Steffen Hertog – một chuyên gia nghiên cứu vùng Vịnh tại Trường Kinh tế London, cho biết mạng lưới của các công ty này phản ánh “sự hiện diện sâu sắc hơn của gia tộc Al Nahyan với nền kinh tế Abu Dhabi” so với gia tộc Al Maktoum ở Dubai.
Tham khảo FT
Nhịp sống thị trường
