Miễn là giá dầu thô thế giới vẫn tăng cao, Nga sẽ không khác gì ‘hổ mọc thêm cánh’ và Tổng thống Vladimir Putin vẫn có cơ sở để phớt lờ các lệnh trừng phạt mà phương Tây đe dọa.
Mối tương quan chặt chẽ giữa giá dầu và Nga
Lịch sử cho thấy giá dầu có những tác động to lớn trong mối quan hệ Nga – Ukraine – phương Tây. Nga là nhà sản xuất dầu thô lớn thứ ba thế giới, chiếm 6,2% trữ lượng đã được phát hiện và hơn 12% sản lượng toàn cầu. Theo Investopedia, nước này tập trung khai thác dầu thô ở hai khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên là Tây Siberia và Volga-Ural.
Từ lâu, nền kinh tế Nga phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu năng lượng. Năm 2020, Nga là nước xuất khẩu dầu thô lớn thứ 4 toàn cầu, đồng thời các tập đoàn dầu mỏ của Nga như Gazprom, Lukoil và Rosneft đều nằm trong top các công ty năng lượng hàng đầu thế giới.
Giá dầu thô và nền kinh tế Nga có mối quan hệ thuận nhau. Dầu mỏ và khí đốt chiếm hơn 60% kim ngạch xuất khẩu của Nga và đóng góp hơn 30% GDP. Khi giá dầu tăng, doanh nghiệp lẫn chính phủ đều thu những khoản tiền khổng lồ. Ngược lại, khi giá dầu lao dốc, Nga chịu thiệt hại nghiêm trọng.
Một minh chứng rõ nét cho sự phụ thuộc của Nga vào dầu thô là cú lao dốc của thị trường năng lượng năm 2014. Sau khi đạt đỉnh 107,95 USD/thùng vào tháng 6/2014, giá dầu lao dốc xuống còn 44,08 USD/thùng vào tháng 1/2015, giảm mạnh 59,2% chỉ trong 7 tháng ngắn ngủi.
Nửa cuối năm 2014, người Mỹ ăn mừng vì giá xăng dầu sụt giảm mạnh, vì Mỹ là nước nhập khẩu ròng dầu thô. Tuy nhiên, Nga lại trải qua những cung bậc cảm xúc trái ngược. Ảnh hưởng của cú sốc giá dầu này đối với nền kinh tế Nga đến rất nhanh và tàn khốc.
Trong 6 tháng cuối năm 2014, đồng rúp của Nga giảm hơn 59% giá trị so với đồng bạc xanh. Đến đầu năm 2015, Nga cùng nước láng giềng Ukraine đã trở thành hai quốc gia có sức mua tương đương (PPP) thấp nhất so với Mỹ, tính trên phạm vi toàn cầu.
Thông thường, khi số liệu PPP chạm mức thấp, mức sống của người dân tại các nước như Nga cũng đi xuống do hàng hóa mua bằng đồng nội tệ trở nên đắt đỏ hơn so với mức bình thường.
Giá dầu lao dốc cũng ảnh hưởng đến nhập khẩu của Nga và thổi bùng lạm phát. Vì Nga là nước nhập khẩu ròng các mặt hàng như đậu nành và cao su, giá hàng nhập khẩu tăng mạnh do đồng rúp sụt giảm đương nhiên sẽ khiến lạm phát đi lên.
Sau cú sốc giá dầu năm 2014, ngân hàng trung ương Nga đã kiềm chế lạm phát bằng cách nâng lãi suất lên tới 17%. Trong quá khứ, các nhà nghiên cứu tại Mỹ phát hiện ra rằng việc tăng lãi suất đột ngột và mạnh tay có thể đẩy nền kinh tế vào suy thoái trầm trọng.
Môi trường thuận lợi cho giá dầu tăng cao
Sau khi “lội ngược dòng” từ cú sốc năm 2020, thị trường năng lượng đang đứng trước cơ hội bứt tốc trong bối cảnh nguồn cung hụt hơi so với nhu cầu và đặc biệt là căng thẳng quân sự Nga – Ukraine không ngừng leo thang.
Trước hết, lượng dầu thô mà OPEC+ cung ứng ra thị trường đang khá thấp so với nhu cầu tổng thể. Trong tháng 1 vừa qua, liên minh dầu mỏ không chỉ bơm hụt 190.000 thùng/ngày so với cam kết tăng sản lượng thêm 400.000 thùng/ngày, mà giảm thêm hơn 670.000 thùng dầu khác/ngày.
Hơn nữa, công suất dự phòng của OPEC+ đang trên đà suy giảm vì một số nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do đầu tư trong lĩnh vực khai thác dầu khí đã đi xuống. Điều này dẫn đến nguy cơ khan hiếm nguồn cung do nhu cầu tiêu thụ năng lượng đang bật tăng mạnh mẽ.
Đầu tháng 1, JPMorgan cảnh báo công suất dự phòng của OPEC+ có thể giảm xuống còn khoảng 4% tổng công suất vào quý IV năm nay. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) thậm chí còn bi quan hơn khi dự đoán công suất dự phòng của OPEC+ có thể mất một nửa xuống chỉ còn 2,6 triệu thùng/ngày trong nửa cuối năm 2022.
Đáng ngại hơn, không chỉ OPEC+ gặp vấn đề về nguồn cung. Mỹ – nhà sản xuất dầu thô lớn nhất bên ngoài liên minh OPEC, đang bơm dầu ít hơn năng lực thực tế do sức ép từ cổ đông.
Do đó, các cơ quan dự báo đã liên tục điều chỉnh ước tính giá dầu thô trong năm nay, dao động từ 90 USD/thùng đến 125 USD/thùng. Hiện tại, giá dầu đã bứt phá lên trên mức 90 USD/thùng và đang chờ đợi cú hích để leo lên ngưỡng kháng cự quan trọng là 100 USD/thùng.
“Nếu Nga động binh và phương Tây trừng phạt Moscow bằng các biện pháp như hạn chế Nga tiếp cận nguồn ngoại hối hoặc hệ thống thanh toán SWIFT, hay ngăn cản Nga xuất khẩu dầu thô…, thì tại một thời điểm nào đó, bạn nhất định sẽ thấy giá dầu leo lên mức 120 USD/thùng”, Chuyên gia kỳ cựu David Roche của hãng tư vấn Independent Strategy cảnh báo với CNBC.
Có dầu thô, Nga không ‘ngán’ một ai
Các cuộc xung đột trong quá khứ cho thấy mối tương quan chặt chẽ giữa dầu thô – huyết mạch của nền kinh tế toàn cầu cũng như ảnh hưởng của Nga với các nước láng giềng. Lịch sử cũng chứng minh nước nào xuất khẩu dầu mỏ càng nhiều thì càng chiếm thế thượng phong trong các cuộc tranh chấp. Là nhà xuất khẩu lớn thứ 4 thế giới, đồng thời là một trong hai thủ lĩnh thực tế của OPEC+, Nga dĩ nhiên cũng vậy.
Khi giá dầu tăng cao, Nga cũng có thể cầm cự tốt hơn đối với các lệnh trừng phạt của phương Tây. Thêm vào đó, Moscow đã thích nghi rất tốt với các lệnh trừng phạt của Mỹ và đồng minh sau những bất đồng về vấn đề Ukraine từ năm 2014.
Việc đe dọa trừng phạt thêm với Nga trong khi khước từ giải quyết các quan ngại chiến lược của Moscow sẽ không khiến ông Putin lùi bước. Thêm vào đó, giá dầu tăng cao mang lại cho nước Nga một đồng minh để kiên định hơn nữa trong việc đảm bảo các lợi ích chiến lược của mình, mà ở đây cụ thể là ngăn NATO bành trướng hơn nữa về phía đông thông qua việc kết nạp Ukraine.
Nói một cách nào đó, giá dầu thô vẫn còn triển vọng tươi sáng thì Tổng thống Putin sẽ không ‘ngán’ một ai.
Theo Doanh nghiệp và Tiếp thị
