8 tháng kể từ khi Tổng thống El Salvador Nayib Bukele phát động cuộc chiến chống lại các băng đảng, khoảng 2% dân số trưởng thành của đất nước, tương đương 100.000 người, hiện đang ngồi sau song sắt.
Các hoạt động trấn áp tội phạm của ông Bukele được tiến hành sau vụ thanh toán đẫm máu của các băng đảng khiến hàng chục người thiệt mạng hồi tháng 3. Điều này đã đặt El Salvador vào tình trạng khẩn cấp kéo dài với nhiều bước ngoặt trong lập pháp, hành pháp và thực thi pháp luật.
Tuy nhiên, Tiziano Breda, một chuyên gia về Trung Mỹ tại Crisis Group, cho biết chính sách chống băng đảng “nắm đấm sắt” của El Salvador đang phát huy tác dụng. Tỷ lệ giết người ở quốc gia này đã giảm xuống sau những tháng trấn áp tội phạm mạnh tay.
Thành tựu từ cuộc chiến chống tội phạm cũng mang lại cho ông Bukele tỷ lệ ủng hộ cao vượt trội, với 86% số người được hỏi bày tỏ sự đồng tình với vị Tổng thống. Ông Bukele cũng trở thành nhà lãnh đạo được yêu thích nhất ở khu vực Mỹ – Latin.
Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu những chính sách này có bền vững hay không. Nhiều nhà quan sát khu vực Mỹ – Latin cảnh báo thành công trong các chính sách của ông Bukele có thể dẫn tới sự “bắt chước” trong toàn khu vực. Jonathan D. Rosen, trợ lý giáo sư tại Đại học Thành phố New Jersey – đồng tác giả của một số cuốn sách về tội phạm có tổ chức, nói rằng các “nắm đấm sắt” cũng tồn tại những mặt tiêu cực.
El Salvador là quê hương của một số băng đảng khét tiếng nhất thế giới bao gồm Barrio 18 và MS-13. Trước cuộc truy quét của ông Bukele, ước tính có khoảng 70.000 thành viên băng đảng hoạt động khắp đất nước, khiến các chính trị gia và quan chức hầu như không thể tránh những mối quan hệ với đối tượng này. Thậm chí, các băng đảng còn là đối tác khi giúp họ giành phiếu ở các khu vực nghèo khó.
Tuy nhiên, có nhiều nhóm hoạt động nhân quyền lên tiếng bày tỏ quan ngại về các hoạt động truy quét của chính quyền Tổng thống Bukele, dẫn tới việc bắt giữ 58.000 người trong khoảng thời gian từ tháng 3-11/2022. Việc số người bị bắt quá đông khiến các nhà tù quá tải và việc quân sự hóa xã hội khi các binh sĩ vũ trang thường xuyên tuần tra trên đường phố.
Nhiều cáo buộc tấn công, ngược đãi, bắt giữ tùy tiện xảy ra ở những khu vực thu nhập thấp. Ngày 3/12 được xem là đỉnh điểm căng thẳng khi các lực lượng an ninh “bao vây hoàn toàn” thành phố đông dân nhất đất nước Soyapango như lời Tổng thống Bukele chia sẻ trên mạng xã hội. Ông cũng đăng ảnh quân đội vũ trang diễu hàng trong khu vực. Tuy nhiên, điều này khiến nhiều nhà hoạt động cho rằng lợi ích của người dân đã bị xâm phạm.
Trong khi Chính phủ El Salvador đang nỗ lực giải quyết các băng đảng bằng các biện pháp quân sự cứng rắn, nhiều nhà phân tích cho rằng nó có thể phản tác dụng. Trong các chiến dịch truy quét, các băng đảng không chỉ phải cạnh tranh với nhau mà còn chống đối lại chính phủ. Khi tình hình trở nên mất kiểm soát, những vấn đề nghiêm trọng hơn nữa có thể xảy ra.
Trong khi đó, số người bị bắt giữ quá lớn cũng có thể trở thành “nguồn” tuyển dụng của các băng đảng khi kế sinh nhai của họ gần như đã bị tước đoạt. Có lẽ, El Salvador còn nhiều việc phải làm để có thể chiến thắng trong cuộc chiến này.
Nhịp sống Thị trường
