Khi thị trường bất động sản ở gần như mọi nơi đang hạ nhiệt, thì quốc gia châu Âu này lại rơi vào cảnh khan hiếm nguồn cung khiến giá nhà tăng phi mã.
Críomhthann McCarthy, một nhân sự làm ở tổ chức công tác thanh niên ở Ireland, 32 tuổi, cho biết anh và bạn gái đã tiết kiệm tiền trong suốt 2 năm qua để cố gắng mua một căn nhà. McCarthy nói: “Chúng tôi đang phải chạy đua với lạm phát giá nhà, trong khi tiền tiết kiệm mãi không đủ để mua nhà. Mọi thứ như vô vọng với chúng tôi.”
Nhà cho thuê hay để mua cũng… không có
Ireland là một quốc gia có người dân hầu như ai cũng có nhà riêng và bất động sản đã giúp 1 trong 8 hộ gia đình ở nơi này là triệu phú. Tuy nhiên, giá bất động sản leo thang khiến việc sở hữu nhà nay đã nằm ngoài tầm với của nhiều người. Ireland chứng kiến giá nhà tăng phi mã trong 5 năm qua – chỉ hơn 1 thập kỷ sau chu kỳ bùng nổ và suy thoái gây ra khủng hoảng kinh tế xảy ra.
Song, không như các thị trường bất động sản toàn cầu khác đang đối mặt với xu hướng “sức nóng hạ nhiệt” vì lãi suất tăng cao và suy thoái kinh tế, sự bùng nổ ở Ireland vẫn chưa có dấu hiệu chậm lại. Quốc gia này vẫn đang đối mặt với tình trạng thiếu nhà ở, theo đó đẩy giá lên cao dù là nhà để mua hay cho thuê.
Críomhthann McCarthy và bạn gái.
Theo Văn phòng Thống kê Quốc gia Ireland, giá nhà trên toàn quốc đã tăng gần 10% trong năm nay tính đến tháng 10, chỉ thấp hơn 1 điểm phần trăm so với từ đầu năm tính đến tháng 9. Giá trung bình của một bất động sản trong năm nay là 300.000 euro (khoảng 7,5 tỷ đồng). Ở các vùng phía tây, giá nhà tăng hơn 16% còn trên toàn quốc tăng 130% kể từ đầu năm 2013.
Theo Ronan Lyons, giáo sư và chuyên gia về nhà ở của Trinity College Dublin, Ireland cũng chứng kiến “nguồn cung nhà ở cho thuê sụt giảm bất thường” trong 18 tháng qua. Ông nhận thấy chỉ có 495 ngôi nhà có sẫn để cho thuê ở Dublin vào ngày 1/7 và trên toàn quốc là 35.000 – bằng 1 nửa so với năm 2016.
Giá nhà cho thuê trung bình ở Ireland tăng 14,1% trong quý III năm nay so với cùng kỳ năm 2021, mức tăng cao nhất kể từ khi trang web bất động sản Daft.ie theo dõi vào năm 2005.
Số lượng nhà ở/1.000 cư dân của các nước EU.
Chính phủ nước này cho biết việc triển khai chương trình xây dựng nhà trị giá 4 tỷ euro/năm vào năm 2021 đang dần phát huy hiệu quả và chắc chắn sẽ vượt mục tiêu trong năm nay.
Song, số liệu về dân số lại cho thấy Ireland cần quyết liệt hơn. Dân số nước này tăng lên 5,1 triệu người – cao nhất kể từ năm 1841, và tăng 7,6% so với kết quả của cuộc điều tra dân số gần đây nhất vào năm 2016. Ngoài ra, Ireland cũng tiếp nhận hơn 62.000 người tị nạn từ Ukraine.
Lyons cho biết, số liệu điều tra dân số sơ bộ năm 2022 cho thấy nhu cầu về nhà ở trong 3 thập kỷ tới có thể nằm trong khoảng 42.000 đến 62.000 ngôi nhà/năm.
Do đó, rất có thể Ireland sẽ có cả một thế hệ không đủ khả năng để sở hữu nhà và phải đi thuê nhà với mức giá đắt đỏ. Theo số liệu chính thức, Ireland có 11.397 người phải sống tại nhà ở tạm thời vào tháng 10, song số này còn chưa bao gồm những người vô gia cư nằm ở vỉa hè hay ghế công viên.
Nhà ở vẫn là một vấn đề gây đau đầu cho giới chức Ireland vì hoạt động cho vay để mua bất động sản đã thúc đẩy giai đoạn “Celtic Tiger” – thời kỳ tăng trưởng thần tốc từ giữa những năm 1990. Song, sau đó hơn 1 thập kỷ, toàn bộ nền kinh tế đã suy sụp và IMF và EU đã phải đưa ra gói cứu trợ 67,5 tỷ euro vào năm 2010.
Trong khi đó, tình trạng thiếu nhà ở đang tạo ra một “vết nứt” mới cho Ireland. Cứ 10 người trẻ thì có 7 người đang cân nhắc chuyển ra nước ngoài vì họ không có đủ tiền để mua hay thậm chí là thuê nhà. Đây là điều kỳ lạ ở một trong những quốc gia được coi là tương đối giàu có trong EU.
Stevie Wilson – nghệ sĩ 23 tuổi, đang cân nhắc chuyển đến Tây Ban Nha vì thế hệ của cô quá khó khăn trong việc tìm nhà “vừa túi tiền”. Theo cô, chỉ khi sống ở một đất nước khác thì mới có hy vọng sở hữu một ngôi nhà.
Mầm mống của cuộc khủng hoảng
Ireland từng đạt được những thành tựu đáng chú ý trong hoạt động xây dựng nhà ở. Khi cuộc khủng hoảng bất động sản năm 2008 xảy ra, thì nước này vẫn có tỷ lệ hoàn thiện nhà ở cao nhất trong số 19 quốc gia EU.
Trong những thập kỷ đầu tiên mà Nhà nước Tự do Ireland thành lập vào năm 1922, chính phủ đã cung cấp 112.144 ngôi nhà ở xã hội từ đầu những năm 1930 đến giữa những năm 1950. Tuy nhiên, nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng ở hiện tại đến từ quyết định bán nhà ở xã hội cho người đi thuê, nhưng không bù đắp số lượng tương ứng.
Giá nhà ở Ireland so với mức trung bình của nhóm OECD (nghìn euro).
Dara Turbull – quản lý bộ phận nghiên cứu tại Housing Europe, cho biết rằng khoảng 1/3 tổng số nhà ở xã hội của Ireland hiện đang thuộc sở hữu tư nhân.
Michelle Norris – chuyên gia bất động sản và giáo sư chính sách xã hội tại Đại học Dublin, cho hay, trước những năm 1970 Ireland không có nhiều cơ hội phát triển bất động sản tư nhân vì chủ yếu vẫn do nhà nước quản lý mảng này. Tuy nhiên, huy động vốn từ thị trường tư nhân đã phát huy hiệu quả mạnh mẽ trong việc tạo ra nguồn cung, được thúc đẩy bởi hoạt động cho vay của ngân hàng và các kế hoạch có quy định khá lỏng lẻo.
Sản lượng nhà ở tại Ireland đã tăng 177% từ năm 1996 đến 2006 và giá nhà cũng tăng gần 300%. Thời kỳ “Celtic Tiger” nhận được động lực từ hoạt động cho vay diễn ra sôi nổi và đà tăng của thị trường bất động sản.
Ở thời kỳ “hoàng kim”, Ireland đã xây dựng khoảng 90.000 ngôi nhà/năm. Nhưng trong giai đoạn thắt lưng buộc bụng sau đó, hoạt động xây dựng nhà ở xã hội đã giảm 90% xuống dưới 760 căn trong năm 2013 và 2014, trong khi 2007 là 8.763 căn.
Để giải quyết tình trạng này, từ năm 2000, chính phủ Ireland đã yêu cầu các dự án phát triển bất động sản tư nhân phải xây dựng thêm 20% nhà ở xã hội. Song, các nhà phát triển lại không muốn xây thêm nhà ở xã hội vì lợi nhuận kém, nguồn cung nhà ở theo đó cũng sụt giảm.
Theo Rory Hearne – giảng viên ngành chính sách xã hội tại Đại học Maynooth, cho biết: “1/3 trong số những người đang phải đi thuê nhà do tư nhân sở hữu đáng lẽ ra được sống trong các căn nhà ở xã hội và nhận được trợ cấp. Điều này đã giúp các chủ nhà tư nhân ‘đút túi’ 1 tỷ euro mỗi năm.”
Ông nói thêm, trong khi đó, quy định lỏng lẻo đối với thị trường lưu trú ngắn hạn cũng hình thành nên một vấn đề khác. Airbnb ở Ireland có hơn 15.000 bất động sản được niêm yết, tức là gấp hơn 10 lần số bất động sản cho thuê dài hạn hiện có.
Thời gian gần đây, mạng xã hội tràn ngập hình ảnh về việc hàng dài người xếp hàng để tìm nhà cho thuê trên một khu phố ở Dublin, dù giá có đắt đỏ và khan hiếm nguồn cung.
Sian Ní Mhuirí cùng nhiều người khác đang xếp hàng để đi thuê nhà.
Từ năm 2010 đến quý II/2022, giá nhà thuê ở Ireland tăng 82%, vượt xa mức trung bình 18% ở EU, theo nhóm vận động hành lang thuộc Liên đoàn Ngân hàng và Thanh toán Ireland.
Sian Ní Mhuirí, 33 tuổi, kiếm được mức lương trên trung bình trong ngành sản xuất hoạt hình cho trẻ em, chia sẻ: “Ý tưởng về nhà ở xã hội giá phải chăng là điều không tưởng. Bất động sản đã trở thành kênh để đầu cơ chứ không còn là tài sản được sở hữu một cách công bằng.”
Tham khảo FT
Nhịp sống thị trường
